Details
Objectnummer17440
BeschrijvingArchief van Willem Jan Scheffelaar (geboren, Bergen op Zoom 27 december 1903 – overleden, Breda 6 november 1944). Oorlogsslachtoffer.
Willem Jan Scheffelaar werd op 27 december 1903 in Bergen op Zoom geboren. Hij was de derde van 4 zonen van het echtpaar Antonie Scheffelaar en Wilhelmina Disco. In 1927 behaalde scheffelaar in Utrecht zijn artsdiploma, en trouwde hij het jaar daarop met Catharina Antonia Carolina Wiersma (1905-1998), met wie hij 2 zonen kreeg. In de vooroorlogse jaren was Scheffelaar verbonden aan de Militaire Geneeskundige Dienst van de Koninklijke Landmacht alvorens hij in 1939 werd bevorderd tot dirigerend officier van gezondheid 3de klasse. Tijdens de mobilisatie was Scheffelaar werkzaam als commandoarts bij het stafkwartier van de territoriale bevelhebber in Gelderland en Overijssel. Op 1 december 1940 werd Scheffelaar aangesteld als geneeskundige bij de arbeidsinspectie in Breda. Meerdere keren werd Scheffelaar naar het buitenland gestuurd, waarvan de laatste keer in de periode tussen 24 juli 1943 en 21 maart 1944 in Polen. In deze periode verbleef Scheffelaar in krijgsgevangenenkamp 'oflag XXI-C' Ostrzeszów bij Poznan, waar hij zich bezighield met de geneeskundige verzorging van Nederlandse reserve officieren in krijgsgevangenschap. Na terugkeer in Nederland werden er, na Dolle Dinsdag, op woensdag 6 september 1944 in opdracht van de bezetter in Breda auto’s gevorderd. De auto van Scheffelaar stond niet in de garage. Omdat er niet meteen gereageerd werd op aanbellen, volgde een huiszoeking, waarbij een oude legerrevolver werd gevonden. Scheffelaar werd meegenomen naar de Sicherheitsdienst in de Ortskommandantur, door luitenant [voorletters onbekend] Steinmeijer zonder vorm van proces ter dood veroordeeld en door sergeant-majoor H. Wiegand op de binnenplaats met de gevonden revolver doodgeschoten. Na zijn executie werden de kleren van Scheffelaar in een zak naar zijn echtgenote gestuurd. In 1946 werd Wiegand in Duitsland gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de moord op Scheffelaar en nog 6 anderen. Wiegand beriep zich echter op het bevel van zijn meerdere Steinmeijer (die inmiddels was omgekomen), en werd uiteindelijk vrijgesproken. Zie ook VMA 17437 voor de kleding die Scheffelaar in zijn laatste uren droeg.
Het archief omvat enige administratieve documenten en een portret in uniform van W.J. Scheffelaar. Voorts het artikel van Ch. Kamerling ‘De executie van dokter W.J. Scheffelaar en kunstschilder F.L. de Bruin: 6 september 1944 en de vrijspraak van de S.D.’er Wiegand: 3 november 1948’.
Willem Jan Scheffelaar werd op 27 december 1903 in Bergen op Zoom geboren. Hij was de derde van 4 zonen van het echtpaar Antonie Scheffelaar en Wilhelmina Disco. In 1927 behaalde scheffelaar in Utrecht zijn artsdiploma, en trouwde hij het jaar daarop met Catharina Antonia Carolina Wiersma (1905-1998), met wie hij 2 zonen kreeg. In de vooroorlogse jaren was Scheffelaar verbonden aan de Militaire Geneeskundige Dienst van de Koninklijke Landmacht alvorens hij in 1939 werd bevorderd tot dirigerend officier van gezondheid 3de klasse. Tijdens de mobilisatie was Scheffelaar werkzaam als commandoarts bij het stafkwartier van de territoriale bevelhebber in Gelderland en Overijssel. Op 1 december 1940 werd Scheffelaar aangesteld als geneeskundige bij de arbeidsinspectie in Breda. Meerdere keren werd Scheffelaar naar het buitenland gestuurd, waarvan de laatste keer in de periode tussen 24 juli 1943 en 21 maart 1944 in Polen. In deze periode verbleef Scheffelaar in krijgsgevangenenkamp 'oflag XXI-C' Ostrzeszów bij Poznan, waar hij zich bezighield met de geneeskundige verzorging van Nederlandse reserve officieren in krijgsgevangenschap. Na terugkeer in Nederland werden er, na Dolle Dinsdag, op woensdag 6 september 1944 in opdracht van de bezetter in Breda auto’s gevorderd. De auto van Scheffelaar stond niet in de garage. Omdat er niet meteen gereageerd werd op aanbellen, volgde een huiszoeking, waarbij een oude legerrevolver werd gevonden. Scheffelaar werd meegenomen naar de Sicherheitsdienst in de Ortskommandantur, door luitenant [voorletters onbekend] Steinmeijer zonder vorm van proces ter dood veroordeeld en door sergeant-majoor H. Wiegand op de binnenplaats met de gevonden revolver doodgeschoten. Na zijn executie werden de kleren van Scheffelaar in een zak naar zijn echtgenote gestuurd. In 1946 werd Wiegand in Duitsland gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de moord op Scheffelaar en nog 6 anderen. Wiegand beriep zich echter op het bevel van zijn meerdere Steinmeijer (die inmiddels was omgekomen), en werd uiteindelijk vrijgesproken. Zie ook VMA 17437 voor de kleding die Scheffelaar in zijn laatste uren droeg.
Het archief omvat enige administratieve documenten en een portret in uniform van W.J. Scheffelaar. Voorts het artikel van Ch. Kamerling ‘De executie van dokter W.J. Scheffelaar en kunstschilder F.L. de Bruin: 6 september 1944 en de vrijspraak van de S.D.’er Wiegand: 3 november 1948’.
TrefwoordSCHEFFELAAR, W.J.; WIERSMA, C.A.C.; WIEGAND, H.A.F.; MOBILISATIE; STRIJDMACHT, NEDERLANDS; RODE KRUIS; TERECHTSTELLINGEN; DOLLE DINSDAG; BREDA; POLEN
ObjectcategorieCollectie Scheffelaar; DRAAGTEKEN
InventarisDocumenten
-Rijksdienstkaart, afgegeven 8 mei 1944 (met pasfoto)
-‘Uittocht uit Apeldoorn’, anoniem, ongedateerd (militaire evacuatie op 11 november 1939)
-‘Verslag van werkzaamheden van 9 mei 1940 tot 15 mei 1940’ van W.J. Scheffelaar, Apeldoorn, 12 mei 1940. 6 pp.
-brief van J. Dwars aan officieren van het stafkwartier, zonder plaats, 22 juni 1940
-verklaring van N. van Roemer op naam van W.J. Scheffelaar, 15 juli 1940
-brief van W. Schwabedissen aan onderdelen van de landmacht, Den Haag, 11 september 1940
-brief van het hoofd afdeling [onleesbaar] van de landmacht aan W.J. Scheffelaar, Den Haag, 3 januari 1941
-lijst 'Adressen voor Drost' [2p in kopie], met veilige adressen in Breda, zd.
-brochure Jaarboekje 1943 van de Raden van Arbeid
-Ch. Kamerling, ‘De executie van dokter W.J. Scheffelaar en kunstschilder F.L. de Bruin: 6 september 1944 en de vrijspraak van de S.D.’er Wiegand: 3 november 1948’, ongedateerd. 2 pp. (kopie)
-brief van H. Hammers aan onderdelen van het Ministerie van Defensie, Den Haag, 15 maart 1976 (afschrift). 3 pp.
-informatiepakket van het Nederlandse Rode Kruis, gericht aan C. Scheffelaar-Wiersma, ongedateerd
-enveloppe gestuurd aan W. Scheffelaar met drukwerk uit een kamp, 4 st.
-Duitstalige landkaart (kopie) in zwart-wit van Frankrijk. Betreft een kaart van Frankrijk, met ook afgebeeld: Belgie, en zuidelijke delen van Nederland en Engeland, met markeringen van militaire stellingen. Aan de voorzijde, bij kaartnaam en de schaal, handgeschreven: ‘1cm = 16,5 km’, en aan de achterzijde: ‘ M. Scheffelaar. Julianalaan 7 Breda’. Kaart komt oorspronkelijk uit de “ Juustrieter Beobachter” als bijlage bij het themanummer “Frankreichs Schuld”.
-Handgetekende en geschreven fictieve krant “De Ster en de Ketting” met ondertitel: ‘Speciale Editie Ter Gelegenheid van de Verjaardag van Dirigerend Officier van Gezondheid 3e Klasse J.W. Scheffelaar”. Betreft een tweezijdige pagina met fictieve humoristische verhalen en advertenties aangevuld met kleuren illustraties. Aan de bovenzijde aan de achterkant een vijfhoekig controle stempel “12 Gepruft” van het Oflag XXI-C. De krant is getekend door een neef van Scheffelaar en is aan hem toegestuurd tijdens zijn verblijf in het krijgsgevangenkamp in Polen.
Foto’s
-portret en face in militair kostuum met begeleidend schrijven, 25 februari 1948
-Zwart-wit foto (reproductie) met portret van Willem Jan Scheffelaar gekleed in militair uniform, zd.
Voorwerpen
-armband van het Rode Kruis, 6 st., deels met rondstempel 'Militair Geneeskundige Dienst Nederland'
-artsenplaatsje voor op een auto met op keerzijde opschrift: 'artsenplaatje Opel Olympia 1938'
-Rijksdienstkaart, afgegeven 8 mei 1944 (met pasfoto)
-‘Uittocht uit Apeldoorn’, anoniem, ongedateerd (militaire evacuatie op 11 november 1939)
-‘Verslag van werkzaamheden van 9 mei 1940 tot 15 mei 1940’ van W.J. Scheffelaar, Apeldoorn, 12 mei 1940. 6 pp.
-brief van J. Dwars aan officieren van het stafkwartier, zonder plaats, 22 juni 1940
-verklaring van N. van Roemer op naam van W.J. Scheffelaar, 15 juli 1940
-brief van W. Schwabedissen aan onderdelen van de landmacht, Den Haag, 11 september 1940
-brief van het hoofd afdeling [onleesbaar] van de landmacht aan W.J. Scheffelaar, Den Haag, 3 januari 1941
-lijst 'Adressen voor Drost' [2p in kopie], met veilige adressen in Breda, zd.
-brochure Jaarboekje 1943 van de Raden van Arbeid
-Ch. Kamerling, ‘De executie van dokter W.J. Scheffelaar en kunstschilder F.L. de Bruin: 6 september 1944 en de vrijspraak van de S.D.’er Wiegand: 3 november 1948’, ongedateerd. 2 pp. (kopie)
-brief van H. Hammers aan onderdelen van het Ministerie van Defensie, Den Haag, 15 maart 1976 (afschrift). 3 pp.
-informatiepakket van het Nederlandse Rode Kruis, gericht aan C. Scheffelaar-Wiersma, ongedateerd
-enveloppe gestuurd aan W. Scheffelaar met drukwerk uit een kamp, 4 st.
-Duitstalige landkaart (kopie) in zwart-wit van Frankrijk. Betreft een kaart van Frankrijk, met ook afgebeeld: Belgie, en zuidelijke delen van Nederland en Engeland, met markeringen van militaire stellingen. Aan de voorzijde, bij kaartnaam en de schaal, handgeschreven: ‘1cm = 16,5 km’, en aan de achterzijde: ‘ M. Scheffelaar. Julianalaan 7 Breda’. Kaart komt oorspronkelijk uit de “ Juustrieter Beobachter” als bijlage bij het themanummer “Frankreichs Schuld”.
-Handgetekende en geschreven fictieve krant “De Ster en de Ketting” met ondertitel: ‘Speciale Editie Ter Gelegenheid van de Verjaardag van Dirigerend Officier van Gezondheid 3e Klasse J.W. Scheffelaar”. Betreft een tweezijdige pagina met fictieve humoristische verhalen en advertenties aangevuld met kleuren illustraties. Aan de bovenzijde aan de achterkant een vijfhoekig controle stempel “12 Gepruft” van het Oflag XXI-C. De krant is getekend door een neef van Scheffelaar en is aan hem toegestuurd tijdens zijn verblijf in het krijgsgevangenkamp in Polen.
Foto’s
-portret en face in militair kostuum met begeleidend schrijven, 25 februari 1948
-Zwart-wit foto (reproductie) met portret van Willem Jan Scheffelaar gekleed in militair uniform, zd.
Voorwerpen
-armband van het Rode Kruis, 6 st., deels met rondstempel 'Militair Geneeskundige Dienst Nederland'
-artsenplaatsje voor op een auto met op keerzijde opschrift: 'artsenplaatje Opel Olympia 1938'